یک کارمند کینه به دل گرفته، یک حمله سایبری، یک خرابی سخت‌افزار یا حتی یک اتفاق پیش‌بینی نشده نظیر جنگ و سیل و زلزله می‌تواند در یک لحظه همه‌چیز را از بین ببرد. این شاید بزرگترین نقطه‌ی عطف نگرانی مدیران فناوری اطلاعات است. در چنین شرایطی، تنها چیزی که بین یک سازمان و نابودی کامل فاصله می‌اندازد، برنامه‌ریزی بازیابی از فاجعه (DRP) است. آیا برای چنین روزهای سختی برنامه‌ای داریم؟ آیا می‌توانیم بدون از دست دادن مشتریان، اعتبار و سرمایه، دوباره روی پای خود بایستیم؟ پاسخ این پرسش‌ها در DRP نهفته است؛ سپری که سازمان را از سقوط نجات می‌دهد.
برنامه‌ریزی بازیابی از فاجعه (DRP)؛
برنامه‌ریزی بازیابی از فاجعه (Disaster Recovery Planning - DRP) یکی از اصول اساسی مدیریت فناوری اطلاعات است که به سازمان‌ها کمک می‌کند تا در صورت وقوع بحران، عملکرد خود را حفظ کرده و داده‌های حیاتی را بازیابی کنند. DRP نه‌تنها در برابر بلایای طبیعی بلکه در برابر حملات سایبری، خرابی‌های سخت‌افزاری و خطاهای انسانی نیز نقش حیاتی دارد.
اجزای کلیدی DRP
- تحلیل ریسک و ارزیابی تأثیرات: شناسایی تهدیدات بالقوه و بررسی پیامدهای آن‌ها بر عملیات سازمان.
- سیاست‌های پشتیبان‌گیری: ایجاد نسخه‌های پشتیبان منظم از داده‌ها و نگهداری آن‌ها در مکان‌های امن.
- تدوین استراتژی‌های بازیابی: تعیین راهکارهای مشخص برای بازگرداندن سیستم‌ها و خدمات به حالت عادی.
- آزمایش و به‌روزرسانی مستمر: اجرای تست‌های دوره‌ای برای اطمینان از کارایی برنامه بازیابی.
- تشکیل تیم بازیابی از فاجعه: اختصاص افراد و تعیین نقش‌های کلیدی در شرایط بحران.
مزایای DRP
- کاهش زمان بازیابی و به حداقل رساندن تأثیرات منفی.
- حفاظت از داده‌های سازمان در برابر تهدیدات مختلف.
- افزایش اعتماد مشتریان و ذی‌نفعان به تداوم کسب‌وکار.
جدول سناریوهای واقعی و راهکارهای پیشنهادی در DRP
| سناریو | توضیح مشکل | راهکار پیشنهادی |
|---|---|---|
| حمله باج‌افزار (Ransomware Attack) | تمام داده‌های سازمان رمزگذاری شده و هکرها درخواست باج کرده‌اند. | - استفاده از نسخه‌های پشتیبان به‌روز برای بازیابی داده‌ها. - جداسازی سیستم‌های آلوده از شبکه برای جلوگیری از گسترش حمله. - اجرای پروتکل‌های امنیتی مانند احراز هویت چندعاملی و آموزش کارمندان. |
| خرابی سرور اصلی | سرور اصلی سازمان دچار نقص سخت‌افزاری شده و سیستم‌های حیاتی از دسترس خارج شده‌اند. | - استفاده از سرورهای پشتیبان (Failover) برای ادامه فعالیت. - پیاده‌سازی سیستم‌های مبتنی بر رایانش ابری (Cloud Computing). - نگهداری از قطعات یدکی و زیرساخت‌های جایگزین. |
| قطع برق طولانی‌مدت | یک قطعی برق گسترده باعث از کار افتادن سیستم‌ها شده است. | - استفاده از ژنراتورهای اضطراری برای تأمین برق موقت. - ذخیره‌سازی داده‌ها روی مراکز داده مستقر در نقاط مختلف جغرافیایی. - اجرای سیاست Hot Site برای انتقال سریع عملیات به مکانی دیگر. |
| حمله سایبری به وب‌سایت سازمان | حملات DDoS باعث از دسترس خارج شدن وب‌سایت و خدمات آنلاین شده است. | - استفاده از CDN و سرویس‌های امنیتی برای کاهش تأثیر حمله. - مانیتورینگ مداوم ترافیک و شناسایی فعالیت‌های مشکوک. - افزایش ظرفیت سرورها و توزیع بار پردازشی. |
| آتش‌سوزی در مرکز داده | یک آتش‌سوزی فیزیکی باعث تخریب سرورها و تجهیزات شده است. | - ایجاد مراکز داده موازی در نقاط جغرافیایی مختلف. - استفاده از تجهیزات ضدحریق و سیستم‌های هشدار سریع. - تعریف برنامه بازیابی اضطراری برای انتقال سریع اطلاعات. |
| اخراج نیروی ناراضی | یکی از کارکنان ناراضی سازمان پس از اخراج، اقدام به حذف اطلاعات یا انتشار داده‌های حساس کرده است. | - محدود کردن دسترسی کارکنان به داده‌های حیاتی قبل از اعلام اخراج. - حذف فوری دسترسی‌های کارمند از تمامی سیستم‌ها پس از قطع همکاری. - نظارت بر رفتارهای مشکوک کارکنان ناراضی قبل از خروج از سازمان. - استفاده از سیاست‌های امنیتی مانند Zero Trust برای کنترل دسترسی‌ها. |
این یعنی: هر سازمان بسته به نوع فعالیت و سطح ریسک، باید سناریوهای اختصاصی خود را شناسایی و برای آن‌ها راهکارهای مناسب تدوین کند. پس فراموش نکنید DRP یک سرمایه‌گذاری ضروری برای سازمان‌هاست که در شرایط بحرانی به بقای آن‌ها کمک می‌کند. بدون یک برنامه جامع بازیابی از فاجعه، هر کسب‌وکار در معرض خطرات جبران‌ناپذیری قرار می‌گیرد.
بدون یک برنامه DRP کارآمد، سازمان‌ها در برابر حوادث آسیب‌پذیر خواهند بود و ممکن است دچار از دست رفتن اطلاعات، کاهش بهره‌وری، و زیان‌های مالی سنگین شوند.
