مقایسه Value Stream با Process
در ITIL 4، Value Stream و Process دو مفهوم کلیدی هستند که هر دو در طراحی و مدیریت خدمات نقش دارند، اما اهداف و دیدگاه‌های متفاوتی دارند. Process به یک توالی ساخت‌یافته از فعالیت‌ها گفته می‌شود که برای انجام یک وظیفه خاص یا تولید یک خروجی مشخص طراحی شده‌اند. فرآیندها معمولاً دامنه‌ای محدود دارند و بر اجرای دقیق و استاندارد یک کار تمرکز می‌کنند؛ مانند فرآیند مدیریت حادثه (Incident Management) که هدف آن رسیدگی سریع و مؤثر به یک حادثه است.
در مقابل، Value Stream یک نگاه کل‌نگر و End-to-End به مسیر خلق ارزش برای مشتری یا سازمان دارد. این مسیر ممکن است شامل چندین فرآیند، واحد سازمانی، ابزار و نقش مختلف باشد که در کنار هم کار می‌کنند تا یک نتیجه نهایی و باارزش برای ذی‌نفع ایجاد کنند. برای مثال، ایجاد یک حساب کاربری جدید می‌تواند شامل فرآیندهای مختلفی مانند تأیید هویت، تخصیص مجوز، اطلاع‌رسانی، و ثبت در CMDB باشد که در مجموع یک Value Stream واحد را تشکیل می‌دهند.
در واقع، می‌توان گفت Process مانند یک قطعه از پازل است، در حالی که Value Stream تصویر کامل پازل را نشان می‌دهد. فرآیندها بر کارایی عملیاتی تمرکز دارند، اما Value Stream تمرکز را به سمت اثربخشی کل زنجیره خدمات می‌برد. به همین دلیل، طراحی و مدیریت Value Streamها برای سازمان‌هایی که به دنبال تحول دیجیتال، بهبود تجربه مشتری، و خلق مداوم ارزش هستند، اهمیت راهبردی پیدا می‌کند.
| ویژگی | Value Stream | Process |
|---|---|---|
| هدف | تحویل ارزش به مشتری | انجام یک فعالیت مشخص |
| محدوده | گسترده، بین چند فرآیند | محدود و در چارچوب یک فعالیت |
| تمرکز | خلق ارزش در کل زنجیره | اجرای دقیق یک وظیفه |
| دیدگاه | سراسری، مشتری‌محور | داخلی و عملیاتی |
نکات تکمیلی
- Value Stream مفهومی است برگرفته از تفکر Lean، با تمرکز بر کاهش اتلاف و بهینه‌سازی مسیر ارزش
- یک Value Stream ممکن است شامل چندین فرآیند (Practice) و فعالیت از زنجیره ارزش (Service Value Chain) باشد
- تعریف Value Stream شفاف‌سازی، تصمیم‌گیری بهتر و سنجش مؤثر عملکرد را تسهیل می‌کند
سؤال مهم این است: Value Stream دقیقاً کجای زنجیره ارزش خدمات (Service Value Chain) در ITIL4 قرار می‌گیرد؟
