در دنیای ITIL4، حاکمیت (Governance) همانند فرمانده‌ای است که قطب‌نمای کل سیستم ارزش خدمات (SVS) را در دست دارد و مسیر را برای سازمان مشخص می‌کند. SVC از پنج بخش کلیدی تشکیل شده که حاکمیت مانند یک رهبر بر آن‌ها نظارت دارد. اصول راهنما، حکم نقشه راه را دارند که حاکمیت از آن‌ها برای تصمیم‌گیری‌های استراتژیک استفاده می‌کند. زنجیره ارزش خدمات (SVC) مانند موتور محرک سازمان است که تحت کنترل حاکمیت، فعالیت‌های کلیدی‌اش را با استراتژی‌های سازمان هماهنگ می‌کند. تمرینات مدیریتی، ابزارهایی هستند که حاکمیت برای کنترل ریسک، تغییرات و امنیت اطلاعات از آن‌ها بهره می‌برد. در نهایت، بهبود مستمر به‌عنوان سوخت این سیستم، تحت نظارت حاکمیت، نوآوری و پیشرفت را تضمین می‌کند. به این ترتیب، حاکمیت تضمین می‌کند که همه اجزا در یک راستا حرکت کرده و فناوری اطلاعات همواره در خدمت ارزش‌آفرینی برای سازمان باشد. به زبانی دیگر در ITIL4، حاکمیت (Governance) به مجموعه‌ای از فعالیت‌ها، سیاست‌ها و سازوکارهایی گفته می‌شود که بر نحوه هدایت، کنترل و نظارت بر ارائه خدمات فناوری اطلاعات نظارت دارند. حاکمیت تضمین می‌کند که فعالیت‌های فناوری اطلاعات با استراتژی‌های کلان سازمان همسو باشند و ارزش پایدار برای ذینفعان ایجاد شود. عناصر کلیدی حاکمیت در ITIL4: در ITIL4، حاکمیت با مدل سیستم ارزش خدمات (SVS) ترکیب شده و ارتباط نزدیکی با اصول راهنما و مدیریت ریسک دارد. جدول چارچوب‌ها و ابزارهای حاکمیتی در ITIL4 دسته‌بندی چارچوب / ابزار شرح و کاربرد چارچوب‌های حاکمیتی کلان COBIT چارچوب مدیریت و کنترل فناوری اطلاعات برای هم‌راستایی با اهداف کسب‌وکار چارچوب‌های حاکمیتی کلان ISO 38500 استاندارد بین‌المللی حاکمیت فناوری اطلاعات برای تصمیم‌گیری و نظارت چارچوب‌های حاکمیتی کلان ITIL4 Governance مدل حاکمیتی در ITIL4 که بر هماهنگی فناوری اطلاعات با ارزش‌های سازمان تمرکز دارد این چارچوب‌ها کمک می‌کنند تا حاکمیت فناوری اطلاعات به‌صورت بهینه اجرا شده و ارزش پایدار برای سازمان ایجاد شود. سناریوی واقعی از پیاده‌سازی Governance در ITIL4 🔹 سازمان: یک بانک🔹 چالش: عدم هم‌راستایی فناوری اطلاعات با نیازهای کسب‌وکار، افزایش شکایات مشتریان به دلیل قطعی خدمات آنلاین، افزایش ریسک‌های امنیتی و عدم رعایت قوانین مالی.🔹 هدف: ایجاد یک ساختار حاکمیتی (Governance) که تضمین کند فناوری اطلاعات در راستای اهداف استراتژیک بانک فعالیت می‌کند، از داده‌های حساس مشتریان محافظت شده و سطح خدمات دیجیتالی بهبود یابد.عدم هم‌راستایی فناوری اطلاعات با نیازهای کسب‌وکار، نارضایتی مشتریان و افزایش ریسک‌های امنیتی ۱. تعیین خط‌مشی و ساختار حاکمیت 🔹 اقدام: 🔹 نتیجه:✅ تصمیمات IT با اهداف استراتژیک بانک همسو شدند. ۲. نظارت بر زنجیره ارزش خدمات (SVC) 🔹 اقدام: 🔹 نتیجه:✅ کاهش ۳۰٪ در خطاهای تغییرات و افزایش رضایت مشتریان ۳. مدیریت ریسک و انطباق (GRC) 🔹 اقدام: 🔹 نتیجه:✅ کاهش ۴۰٪ در تهدیدات امنیتی و افزایش انطباق با مقررات بانکی ۴. بهبود مستمر و گزارش‌دهی 🔹 اقدام: 🔹 نتیجه:✅ افزایش ۲۵٪ در رضایت مشتریان و کاهش هزینه‌های عملیاتی جدول مراحل پیاده‌سازی Governance در ITIL4 (مطالعه موردی بانک) مرحله اقدامات کلیدی نتایج و دستاوردها ۱. تعیین خط‌مشی و ساختار حاکمیت – تشکیل کمیته حاکمیت فناوری اطلاعات با حضور مدیرعامل، CIO، مدیر امنیت اطلاعات (CISO) و مدیران ارشد- تدوین سیاست‌های امنیت اطلاعات، مدیریت ریسک و مدیریت خدمات ✅ هم‌راستایی فناوری اطلاعات با اهداف کلان کسب‌وکار✅ افزایش شفافیت در تصمیم‌گیری‌های IT ۲. نظارت بر زنجیره ارزش خدمات (SVC) – پیاده‌سازی فرآیند مدیریت تغییر (Change Management) برای بررسی تأثیر تغییرات- کنترل سطوح خدمات (SLA) برای اطمینان از کیفیت سرویس‌دهی ✅ کاهش ۳۰٪ در خطاهای تغییرات✅ افزایش رضایت مشتریان ۳. مدیریت ریسک و انطباق (GRC) – اجرای چارچوب COBIT برای کنترل‌های امنیتی و گزارش‌دهی- انجام حسابرسی‌های امنیتی و تست نفوذ برای شناسایی آسیب‌پذیری‌ها ✅ کاهش ۴۰٪ تهدیدات امنیتی✅ انطباق با قوانین مالی و امنیتی ۴. بهبود مستمر و گزارش‌دهی – راه‌اندازی داشبوردهای مدیریتی برای پایش شاخص‌های کلیدی عملکرد (KPI)- دریافت بازخورد مشتریان برای بهینه‌سازی خدمات […]

در ITIL 4، فعالیت Digital & IT Strategy (DITS) یکی از اجزای اساسی زنجیره ارزش خدمات است که بر تدوین استراتژی‌های دیجیتال و IT سازمان‌ها تمرکز دارد. این فعالیت شامل تحلیل و برنامه‌ریزی استراتژیک برای استفاده مؤثر از فناوری‌های دیجیتال در جهت پشتیبانی از اهداف بلندمدت کسب‌وکار است. Digital & IT Strategy به سازمان‌ها کمک می‌کند تا از فناوری اطلاعات به عنوان یک ابزار رقابتی و نوآورانه استفاده کنند و در عین حال، رویکردهای دیجیتال خود را با نیازهای بازار و انتظارات مشتری هم‌راستا نمایند. این فرآیند شامل تحلیل روندهای بازار، شناسایی فرصت‌های فناوری، و تعیین جهت‌گیری‌های استراتژیک برای ایجاد ارزش بلندمدت است. هدف نهایی این فعالیت، تسهیل رشد و تحول دیجیتال از طریق هم‌افزایی فناوری و استراتژی‌های کسب‌وکار است.

در ITIL 4، فعالیت Direct, Plan & Improve (DPI) یکی از اجزای مهم زنجیره ارزش خدمات است که بر هدایت، برنامه‌ریزی و بهبود مستمر خدمات و فرآیندهای سازمانی متمرکز است. این فعالیت شامل سه بخش اصلی است: ابتدا در Direct، تصمیمات استراتژیک در راستای اهداف کسب‌وکار گرفته می‌شود و به هدایت سازمان در مسیرهای درست کمک می‌کند. در مرحله Plan، برنامه‌ریزی‌های لازم برای تحقق اهداف و بهینه‌سازی فرآیندها صورت می‌گیرد تا اطمینان حاصل شود که سازمان به سمت ارزش‌افزایی پایدار حرکت می‌کند. در نهایت، در مرحله Improve، بهبود مستمر خدمات و فرآیندها از طریق ارزیابی عملکرد، شناسایی نقاط ضعف و اصلاح آن‌ها انجام می‌شود. این فعالیت‌ها به سازمان‌ها کمک می‌کنند تا خدمات خود را هم‌راستا با نیازهای بازار و تغییرات محیطی بهبود بخشند و به نوآوری و رشد دست یابند.

در ITIL 4، فعالیت Drive Stakeholder Value (DSV) یکی از اجزای کلیدی زنجیره ارزش خدمات است که بر ایجاد و حفظ ارزش برای تمامی ذی‌نفعان متمرکز است. این فعالیت به طور ویژه به تعامل با مشتریان، کاربران، تأمین‌کنندگان و سایر ذی‌نفعان می‌پردازد تا نیازها و انتظارات آن‌ها به درستی شناسایی و برآورده شوند. در DSV، سازمان‌ها باید اطمینان حاصل کنند که ارزش تولید شده از خدمات IT به شکل مؤثر و کارآمد به تمام طرف‌های مرتبط منتقل می‌شود. این فرآیند شامل بهبود روابط، شفاف‌سازی فرآیندها و تعامل مستمر با ذی‌نفعان برای ارتقای تجربه کاربری و تحقق اهداف تجاری است. هدف اصلی این فعالیت، تضمین هم‌راستایی خدمات با نیازهای واقعی و استراتژیک کسب‌وکار است.

در ITIL 4، فعالیت Create, Deliver & Support (CDS) بخشی از زنجیره ارزش خدمات است که بر طراحی، ارائه و پشتیبانی از خدمات IT متمرکز است. این فعالیت شامل سه مرحله اصلی است: ابتدا در مرحله Create، خدمات و محصولات بر اساس نیازهای تجاری طراحی و توسعه می‌شوند. سپس در مرحله Deliver، خدمات به طور مؤثر به کاربران نهایی معرفی و به بهره‌برداری می‌رسند. در نهایت، در مرحله Support، خدمات پس از ارائه پشتیبانی و نگهداری می‌شوند تا اطمینان حاصل شود که عملکرد مطلوب آن‌ها ادامه یابد. این فرآیندها شامل مدیریت تغییرات، مدیریت حوادث و حل مشکلات است که به حفظ کیفیت خدمات و افزایش رضایت مشتری کمک می‌کند. هدف کلی این فعالیت، هم‌راستایی فناوری با نیازهای کسب‌وکار و تجربه کاربری بهتر است.